Özgürlük Okulu, Alexander Sutherland Neill’in 1927 yılında İngiltere’nin Suffolk Eyaleti’nin Leiston şehrinde kurduğu bir okuldur. Gazeteler, Özgürlük Okulu’ndan, kurulduğu dönemde “canının istediğini yap okulu” diye söz eder. İlk başlarda okula ‘sorunlu’ diye tabir edilen öğrenciler alınır; 1930’ların başlarındaysa okul, çocukları ‘sorunlu’ olmayan ailelerin de ilgisini çekmeye başlar. Çocuklara, kendilerini keşfedecekleri özgür bir ortam yaratır.
Okulun Felsefesi ve Politikası
Neill’in “Bizim kültürümüz bu konuda başarılı değildir. Eğitimimiz, politikalarımız, ekonomilerimiz savaşa yol açmıştır. İlaçlarımız, hastalığı; dinimiz, faizi ve soygunculuğu ortadan kaldıramamıştır. Övüngen insanlığımız ise bize yaşam veren doğayı kirletip yok oluşuna sürükleyen bireyleri alkışlamaya devam etmektedir. Çağın ilerlemeleri makinelerdedir. Radyoda, televizyonda, elektronik aygıtlarda, jet uçaklarında. Yenidünya savaşları insanlığı korutmaktadır, çünkü dünyanın toplumsal bilinci hala ilkeldir.” sözleri, okulun felsefesini özetler. Neill’e göre eğitimin amacı, çocukları hayata hazırlamaktır. Şimdiye kadar geliştirilen uygarlık; eğitim sistemlerinin, politikaların, dinlerin, ekonomilerin faizi, soygunculuğu, sömürüyü, savaşları ve doğanın kirletilmesini ortadan kaldıramadığını ileri sürer. Eğitimin her türlü baskıdan uzak bir şekilde özgürleştirilmesi gerektiğine inanan Neill, hayalini kurduğu okulu açarak düşüncelerini somutlaştırmaya çalışmıştır.
Özgürlük Okulu’nun genel eğitim yaklaşımı, “çocuklara, kendi gelişimlerini sağlayabilecekleri, ilgi ve yeteneklerini keşfedecekleri ortam yaratmak” şeklinde özetlenebilir. Çocukların başarı standartlarına uymaları asla istenmez. Çocuklara oyun oynama özgürlüğü sağlar; akıllıca düzenlenmiş oyunların çocuğun gelişiminin önemli bir parçası olduğunu savunur. Neill, kötülüğünün nedeninin, insanların çocukluk dönemlerinde yeterince oyun oynamamış olmalarında bulunacağını düşünür; öğrenmeyi asla ihmal etmez, önemini yadsımaz ancak oyundan sonra gelmesi gerektiğini savunur. Çocuğun yetişkin baskısından, yargılanma korkusundan azade her türlü duyguyu yaşaması gerektiği düşünür. Çocukların sağlıklı gelişimi için stres, sinir, hayal kırıklığı, başarısızlık gibi duygulara, güçlüklere ihtiyaçları olduğunu düşünülür.
Okulun Amacı
Özgürlük Okulu’nun temel amacı, çocukların gelişimlerini kendi başlarına sağlamalarına, kendi ilgilerini keşfetmelerine olanak yaratmaktır. Çocukların baskı, hırs, akademik kaygıdan uzak kalmaları istedir. Çocukların okula uymaları beklenmez. Motivasyonları düşük, hazırbuluşluklarını sağlanmamış çocukları sıralarda oturtup müfredatı nakleden bir okul, sadece ona inananlar için iyi bir okuldur. Neill, Özgürlük Okulu’nu çocuklara kendi kendileri olma özgürlüğünü sağlamaya yönelik temeller üzerine inşa eder. Problem Çocuk (The Problem Child) adlı kitabında Neill, “Eğer çocuk, hiçbir yetişkinin yöneltimi olmadan kendi haline bırakılırsa yetenekleri sonuna kadar gelişir.” diyerek, özgürlükçü pedagojik yaklaşımını temellendirir.
Okulda Yaşam Nasıldır?
Dünya’nın belki de en mutlu okuludur Özgürlük Okulu. Okuldan kaçan, yatılı olduğu halde eve gitmek isteyen öğrenciye rastlanmaz. Özgürlük Okulu’nda çocuklar engellenmezler; bu nedenle de okulda kavgaya pek rastlanmaz. Çocuk, özdenetim gücünü geliştirir. Aşırı serbestliğe değil özgürlüğe dayanır; ölçüyse başkalarının özgürlüğüne zarar vermemektir.
Dersler seçmelidir, çocuklar derslere girmemekte özgürdürler; hatta yıllarca girmeyebilir; ne zaman hazır hissederse ve girmek isterse o zaman girer. Derse girmeme rekoru, üç yıl boyunca derse girmeye direnen bir kız öğrenciye aittir.
Okul beş ile on altı yaş grubu arasında öğrenci alan okulda çocuklar, kimi zaman yaşlarına göre kimi zaman da ilgilerine göre çeşitli gruplarda yer alabilirler.
