Bilimsel araştırma yazısı yazarken örneklemlerden yararlanırız, çünkü örneklem oldukça önemlidir. Araştırma Evrenindeki temsil kavramlardan biri olan örneklem çeşitli tekniklere dayanır. Küçük kümelerdir. Peki, örnekleme ile farkı nedir? Örneklemeyle araştırma evreninden örnekleme seçmek bu ikisinin arasındaki farkı ortaya koyar. Kısacası, araştırmanın konusunu oluşturan evrenin tüm özelliklerini yansıtan bir parçasının seçilmesi örneklemedir. Bir örneklem seçildiği bütünün küçük bir örneğidir. Evren ve örnekleme ayrılmaz bir bütündür.
A + B + C + D = Evren
A1+ B1+ C1+ D1= Örneklem
EVREN VE ÖRNEKLEMEYİ TANIMLADIK, ÖRNEKLEMİ NASIL TANIMLARIZ?
Araştırılmak istenen bir olayla ilgili evrenden, belli kurallara göre seçilmiş, evreni temsil ettiği varsayılan küçük bir küme örneklem olarak adlandırılır. Örneklem evreni oluşturan varlıkların alt parçalarından oluşur.
Örneklemi diğer bir deyişle açıklayacak olursak; Örneklem: Kitleden (Popülasyondan) çekilen ve çekildiği popülasyonu temsil ettiği düşünülen küçük bir grubun oluşturduğu topluluktur.
İyi bir örneklem seçimi önemlidir. Amacımız, örneklem bilgisine dayanarak popülasyona ilişkin çıkarsamalar (tahminler) yapmaktır
Örneklemden yapılan tahminin doğruluğu;
Kitlenin homojenliğine (çok terimli)
Örneklem sayısına bağlıdır.
ÖRNEKLEM ÇERÇEVESİ
Örneklem çerçevesi örnekleme alınacak birimlerin (bireylerin) tanımlanmasıdır.
Bu tanımlamada;
Kimlerin örnekleme alınacağı
Araştırmanın nerede (hangi köyde, kurumda, bölgede) yapılacağı açık bir biçimde belirtilmelidir.
NEDEN ÖRNEKLEME BAŞVURULUR?
1. Maliyet Sorunu
Herhangi bir toplumsal sorunu saptamak için 50 milyon nüfusu olan bir ülkede herkesin tek tek görüşünü almak şeklinde bir uygulama düşünülemez.
2. Zaman Sorunu
Araştırma ile amaçlanan pratik gereksinimin karşılanması için araştırmanın belli bir zaman aralığında tamamlanması zorunludur. Yıllar boyu süren araştırmalar sonuçlandığında araştırmaya neden olan sorunlar ortadan kalkmış olabilir.
3. İnsan gücü Sorunu
Evrenin büyük olması araştırmada kullanılacak eleman sayısının da yüksek olmasını gerektirir. Bu ise hem maliyeti etkiler hem de eğitilmiş insan gücü sorununu beraberinde getirir.
ÖRNEKLEM SEÇİLİRKEN İKİ KONUYA DİKKAT ETMEK GEREK?
Örneklem temsil yeteneği taşımalı ve yeterli büyüklükte olmalıdır.
Bir örneklem seçildiği evrenin karakteristiklerini yanlılığa yol açmadan yansıttığı ölçüde temsil yeteneğine sahiptir. Burada iki koşul vardır.
- Evrenin sınırlandırılması
- Örneği oluşturan birimlerin tanımlanışı (Birimlerin diğerlerinden ayıran özelliklerin belirtilmesi)
ÖRNEKLEM NASIL YAPILIR?
Örneklem, belli kurallara göre, belli bir evrenden seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. Araştırmalar çoğunlukla örneklem kümeler üzerinde yapılır ve elde edilen sonuçlar ilgili evrenlere genellenir.
Örneklem evrenin bir parçası olup hem araştırma hem de istatistiksel bakımdan büyük önem taşır. Örneklemin en önemli özelliği yansız ve temsili olmasıdır
Örneklem, seçildiği bütünün küçük bir örneğidir. Örneklemin seçildiği grubun tümü ise evreni oluşturur. Örneklem seçilirken, örneklemin temsil yeteneği taşımasına ve yeterli büyüklükte olmasına dikkat etmek gerekir.
Örneklem seçilerek yapılan araştırmalar zaman ve maliyet yönünden ekonomik olduğu gibi, çoğu zaman da bütün evrenin incelenmesiyle elde edilen sonuçlar kadar geçerli, sağlıklı ve güvenilir olabilir
ÖRNEKLEMİN AMACI VE HEDEFİ
Amaç: Herhangi bir konuda okuyucunun örnekleme ve örneklem dağılımları hakkında bilgi sahibi olması amaçlanır.
Hedefler: Herhangi bir konuda okuyucuların istenilen hedeflere ulaşması beklenmektedir:
Neden örnekleme yaptığımızı açıklayabilmek
Örnekleme çeşitlerini açıklayabilmek
ÖRNEKLEMİN TEMSİL YETENEĞİ
Her araştırmada temsil yeteneğine sahip bir örneklem seçmek temel ilkedir. Temsil yeteneğine sahip bir örneklemin temel özellikleri şunlardır:
-Örneklemin büyüklüğü yeterli olmalıdır.
-Örneklem evrendeki dağılıma çeşit ve oran yönünden benzer olmalıdır.
-Örneklem olasılıklı örnekleme yöntemlerinden biriyle seçilmelidir.
-Örneklem seçiminde yan tutulmamalıdır.
ÖRNEKLEM HATASI
Örneklem alınan ve alınmayan birimlerin ortaya çıkardıkları şansa bağlı toplam hata miktarıdır. Bu miktarı gösteren ölçüt ‘standart hata’dır.
ÖRNEKLEME ÇEŞİTLERİ
BASIT ÖRNEKLEM
Basit tesadüfi örnekleme yönteminde, evreni oluşturan her birimin örneklem içerisinde yer alma olasılığı aynıdır ve birimler birbirinden bağımsız olarak eşit seçilme şansına sahip olmaktadır
TABAKALI ÖRNEKLEME
Evreni oluşturan birimlerin, araştırma konusu ile ilgili özelliklerinin heterojen(ayrışık) olması durumunda kullanılır
Özellikle sosyal bilimler alanında yapılan çoğu araştırmada evren, birbirinden farklı özelliklere sahip -cinsiyet, yaş grubu, meslek, kıdem, öğrenim durumu, gelir düzeyi vb.- gruplardan oluşur. Evrenin farklı yapıda olduğu böyle durumlarda, basit tesadüfi örnekleme yöntemi veya sistematik tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılırsa, araştırma için önemli olabilecek bazı gruplar, evren içerisinde yeteri kadar temsil edilemeyebilirler.
KÜME ÖRNEKLEME YÖNTEMİ
Evren hacminin geniş, evren birimleri arasındaki mesafenin uzak olduğu ve evrenin birbiri ile yakın özelliklere sahip kümelerden oluştuğu araştırmalarda basit tesadüfi örnekleme yöntemi, sistematik tesadüfi örnekleme yöntemi ya da tabakalı örnekleme yöntemlerinin herhangi birinden yararlanmak zorlaşabilir, hatta imkânsız hale gelebilir.
Sonuç olarak; örneklem stratejisi araştırmanın amacı, araştırma için ayrılan kaynak, araştırma sorularına ve sınırlılıklara göre şekillenir.
